Griekse Vereniging van Eindhoven en omstreken

Het Grieks Orthodoxe geloof is vast verankerd in de Griekse samenleving. Het Christendom kreeg al vroeg vaste voet op Griekse bodem; zo bezocht bijvoorbeeld de apostel Paulus het eiland Rhodos en schreef de evangelist Johannes zijn “Apocalyps” op het eiland Patmos. Ruim 90% van de bevolking is Grieks Orthodox. Deze staatsgodsdienst heeft tot op de dag van vandaag grote invloed op de Griekse samenleving en politiek. In deze column nemen wij u mee op reis door de geschiedenis van de Grieks Orthodoxe Kerk.

Het ontstaan van de Grieks Orthodoxe Kerk: Constantijn I de Grote:

Om het ontstaan van de Grieks Orthodoxe Kerk te kunnen begrijpen, neem ik u eerst mee naar het ontstaan van de Christendom als Staatsgodsdienst:

Flavius Valerius Aurelius Constantinus werd omstreeks het jaar 280 na Chr. op 27 februari geboren in Naissus, in de toenmalige Romeinse provincie Moesia, wat nu ongeveer overeenkomt met het grondgebied van de staten Servië en Bulgarije. Zijn vader, Constantinius I Chlorus werd als caesar aangesteld in de Terarchie van augustus Diacletanius in Nicomedia, een Romeinse stad in het huidige noordwesten van Anatolië. Het Romeinse rijk, dat zich in deze dagen uitstrekte van Wales, Engeland en de zuidelijke Nederlanden tot Frankrijk, het Iberisch schiereiland, de Alpenlanden, de Balkan, Turkije en de kusstrook van Israël tot aan de Atlantische kust van Marokko, werd bestuurd door een zogenaamde Terarchie. In deze bestuursvorm was een augustus (“verhevene”/ keizer) de hoogste bestuurder, direct gevolgd door een caesar (eretitel vernoemd naar keizer Gaius Julius Caesar). Keizer Diacletanius introduceerde deze bestuursvorm zowel in het oostelijke als westelijke deel van het Romeins rijk. Hijzelf was keizer van het oostelijke deel, met als hoofdstad Nicomedia. Zijn generaal Maximianus werd door hem verheven tot keizer van het westelijke deel met Milaan als hoofdstad. Door deze vierdeling, waarin de vier bestuurders elk verantwoordelijk waren voor een kwart van het enorme Romeinse rijk, dat werd bedreigd door interne politieke conflicten en militaire dreiging aan vrijwel alle landsgrenzen, makkelijker bestuurbaar. Een lang leven was deze bestuursvorm echter niet gegeven: deze duurde slechts van 284 tot 305 na Chr. Op 1 maart 305 kondigden beide augusti hun aftreden aan en werd Constantinius I Chlorus aangesteld tot augustus van het westelijke deel van het Romeinse rijk, zijn zoon Constantijn werd echter uitgesloten van opvolging van zijn vader tot caesar, deze titel werd gegund aan Severus II.

Tijdens een veldtocht tegen de Schotse Picten werd Constantinius I Chlorus echter ernstig ziek en komt op 25 juli 306 te overlijden. Hoewel de troepen van zijn vader, welke hem trouw waren gebleven, Constantijn tot augustus uitriepen besloot Galerius, de keizer van het oostelijke Romeinse rijk anders: Severus II werd benoemd tot augustus en Constantijn tot caesar. Hierdoor werd deze laatste bestuurder van het grondgebied waarover zijn vader de heerschappij had verworven. Vele veldslagen, hofintriges en politiek geëngageerde huwelijken later werd de door augustus Galerius benoemde keizer van het westelijke deel van het Romeinse rijk Licinius, en de door zichzelf benoemd keizer hetzelfde westelijke deel, Constantijn bij het “Edict van Milaan” in 313 in het gehele Romeinse rijk vrijheid van godsdienst toegestaan. Het twee jaar eerder gesloten “Edict van Nicomedia” maakte in het oostelijke deel van het Romeinse rijk aan de Christenvervolgingen een einde toen de stervende augustus Galerius in zag dat de Christenen een grote bedreiging vormde voor de stabiliteit ervan na zijn overlijden. In het westelijke deel werden de Christenvervolgingen reeds in 305 gestaakt. Onduidelijk is aan welke augustus, Constantijn of Licinius het initiatief tot deze beëindiging waarvan het “Edict van Milaan” de bekrachtiging is, kan worden toegeschreven. In het jaar 320 onttrekt augustus Licinius zich aan het genoemde edict en hervat de Christenvervolgingen. Na twee eerder verloren veldslagen wordt augustus Licinius bij de veldslag van Chrysopolis in 324 gevangen genomen en een jaar later ter dood gebracht. Constantijn I is vanaf dat moment alleenheerser over het gehele Romeinse rijk wat eveneens het einde van de Terarchie betekende. In het jaar 326 laat hij zijn oudste zoon Crispus, geboren uit zijn eerste huwelijk met Minervina, doden. Het eerste huwelijk van Constantijn I werd ontbonden om het politiek geëngageerde huwelijk met Fausta, de dochter van de eerder genoemde augustus Maximianus mogelijk te kunnen maken. Over de aanleiding van deze moord zijn geschiedschrijvers het niet eens: men veronderstelt dat Crispus een verhouding met Fausta had en deze dit om onduidelijke redenen onder de aandacht van haar echtgenoot Constantijn I heeft gebracht, waarop deze hem liet vermoorden. Wellicht was het naar later bleek een leugen en liet de keizer ook Fausta om het leven brengen.

De door Dorische stammen in 66o voor Chr. gestichte Byzantion, werd in 330 na Chr. door Constantijn I verkozen om te worden uitgebreid. Hij hernoemde de stad Nova Roma, gaf de stad een eigen senaat en op de plek van de tempel van Aphrodite liet hij de Kerk van de Heilige Apostelen bouwen. Talrijke gebouwen verrezen, de stad groeide in aanzien en werd het centrum van culturele beschaving. De “Eeuwige Stad” Rome verloor hierdoor langzaam aan belang. Het zou echter nog tientallen jaren duren voordat Nova Roma tot nieuwe hoofdstad van het Romeinse rijk werd benoemd, en pas na het overlijden van Constantijn I de Grote zou de stad worden hernoemd tot Constantinopel. Kort voor aanvang van de veldtocht tegen de Sassaniden, een Perzisch koningshuis, welke mogelijk werd ondernomen om de daar wonende Christenen te beschermen, wordt keizer Constantijn I de Grote ernstig ziek en sterft. Echter niet nadat hij zich door bisschop Eusebius van Nicomedia had laten dopen, in het jaar 337.

In het jaar 325 roept Constantijn I de Grote het Eerste Concilie van Nicae bijeen. In de periode van 20 mei tot 25 juli van dat jaar kwamen 318 bisschoppen bijeen onder voorzitterschap van Ossius, bisschop van Cordoba, aangezien de keizer zelf niet voldoende op de hoogte was van theologische kennis. Aanleiding was de door de Alexandrijnse priester en theoloog Arius twijfelachtige leer welke de Goddelijke Drie-eenheid ontkende en Christus als ondergeschikte beschouwde van God. De onrust welke hierdoor ontstond was dermate ernstig om over te gaan tot het bijeenroepen van genoemd concilie. Uiteindelijk wed met slechts enkele tegenstemmen en onthoudingen de Goddelijke Drie-eenheid aanvaard en tevens de berekening van het Paasfeest vastgelegd.

Constantijn I de Grote wierp zich op tot beschermheer van het Christelijke geloof. Hij verrijkte de kerk met landerijen, kerken en kloosters, maar verleende bijvoorbeeld ook vrijstelling van bepaalde belastingen. Hij beschouwde zichzelf als handhaver van de Christelijke leer welke werd opgesteld door de bisschoppen. Zijn zoons werden in de Christelijke leer opgevoed, naar verluidt bekeerde hijzelf in 312 zich tot het Christendom, al zijn historici het er niet over eens: volgens sommigen bekeerde hij zichzelf pas op zijn sterfbed in het jaar 337 tot het Christendom. De Byzantijnse Kerk ziet Constantijn I de Grote als haar stichter, zowel de keizer als zijn moeder Helena zijn heilig verklaard.

Het ontstaan van de Grieks Orthodoxe Kerk: Het Oosters Schisma:

In het jaar 1045 vindt een definitieve scheuring tussen de Rooms Katholieke Kerk en de Oosters Orthodoxe Kerk. Aanleiding is de interpretatie van onderstaande, Latijnse, zin:

„Et in Spiritum Sanctum, Dominum, et vivificantem: qui ex Patre Filioque procedit".  

                                   
„En in de Heilige Geest, die Heer is en het leven geeft: die voortkomt uit de Vader en de Zoon.”

De Rooms katholieke Kerk erkent dat de Heilige Geest uitging van God en de Zoon, terwijl de Oosters Orthodoxe Kerk gelooft dat de Heilige Geest uitging van God, middels de Zoon. Deze zogenaamde "filioque-doctrine" was echter niet het enige breekpunt tussen beide kerken.

Aanvankelijk kende de kerkelijke hiërarchie drie bisschoppen welke een hogere positie bekleden dan de overigen: de bisschop van Rome, als opvolger van de Apostel Petrus, stond het hoogst in aanzien. De andere twee waren de bisschop van Alexandrië en de bisschop van Antiochië, een zuid Turkse stad welke is gelegen aan de Middellandse Zee. Deze zogenoemde Patriarchen werden tijdens het Concilie van Chalcedon (tegenwoordig een wijk in Istanboel) in 451 aangevuld met de bisschop van Jeruzalem, vanwege het feit dat Jezus in deze stad werd gekruisigd, en de bisschop van Constantinopel. In het westelijke deel van het Romeinse Rijk beschouwde men de bisschop van Rome als hoogste Patriarch, terwijl men in het oosten de vijf Patriarchen als gelijkwaardig beschouwde. Na de dood van keizer Theodosius de Grote in 395 werd het Romeinse Rijk definitief verdeeld in het Westers Romeinse Rijk en het Oosters Byzantijns Rijk. Deze opdeling had tevens een culturele en kerkelijke verwijdering tot gevolg. Zowel in het westen als in het oosten gaven de kerken een geheel eigen invulling aan de Christelijke leer. Zo werd van geestelijken in de westerse kerken geacht celibatair te leven, terwijl in de oosterse kerken dit slechts van bisschoppen werd verlangt.

Uiteindelijk lopen de twistpunten betreffende hiërarchie en liturgie dusdanig op dat zowel de Partiarch van Rome, Leo IX als de Patriarch van Constantinopel, Michael Caerularius in 1045 elkaar excommuniceerden met een scheuring van de kerk als gevolg.

De Grieks Orthodoxe Kerk:

In de loop der eeuwen valt ook de Oosters Orthodoxe Kerk als gevolg van historische en culturele ontwikkelingen uiteen. Er ontstaan nieuwe Patriarchaten zoals die van Servië en Bulgarije. In 1833 besluiten 36 Griekse bisschoppen zich af te scheiden van het Oecumenisch Patriarchaat van Constantinopel waardoor de Kerk van Griekenland ontstaat met als hoogste geestelijke de Aartsbisschop van Athene. In 1850 wordt het autocefale karakter van de Kerk van Griekenland door Constantinopel erkent. Van de 81 Griekse bisdommen vallen er 30 direct onder het gezag van het Oecumenisch Patriarchaat van Constantinopel. De bisdommen van Kreta en Dodekanesos alsmede d monnikenstaat Athos vallen daar volledig onder en maken dan ook geen deel uit van de Kerk van Griekenland. Sinds 1864 is het Griekse Orthodoxe geloof staatsgodsdienst en werd haar positie in de Griekse grondwet vastgelegd.

Voor meer informatie over: Constantijn de I Grote: nl.wikipediai/Constantijn_de_Grote

Voor meer informatie over: het “Edict van Milaan”: nl.wikipedia/Edict_van_Milaan

Voor meer informatie over: het Eerste Concilie van Nicae: nl.wikipedia/Eerste_Concilie_van_Nicea

Voor meer informatie over: Arius: nl.wikipedia/Arius_(theoloog)

Voor meer informatie over: Het Oosters Schisma: nl.wikipediai/Oosters_Schisma

Voor meer informatie over: de Grieks Orthodoxe Kerk: nl.wikipedia/Grieks-orthodoxe_Kerk

Voor meer informatie over: de Oosters Orthodoxe Kerk: nl.wikipedia/Oosters-orthodoxe_Kerk

Voor gerelateerde artikelen op onze website:

Iconen: de verborgen wereld achter religieuze schilderkunst: nieuws/columns-nieuws-iconen

Mount Athos: schier ontoegankelijk “eiland”: columns-nieuws/mount-athos-schier-ontoegankelijk

Carnaval & Pasen in Griekenland: columns-nieuws/carnaval-pasen-in-griekenland

Op deze column rust copyright:  Niets uit deze website mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar worden gemaakt, in enigerlei vorm of wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opname of enige andere manier. Dit is alleen mogelijk na voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur.

• < Προηγούμενο
• Επόμενο >